Köken Sözlüğü

Ab

Su

Farsça āb/āv آب

Abdest / aptes

El suyu, arınma, yunma

Fa ābdast آبدست/آب دست ab: su, dest: el

Abdesthane

Yunak

Fa ābdast آبدست/آب دست ab: su, dest: el+hane

Ahenk

Uyum, uygunluk

Fa āhang آهنگ

Asayiş

Güvenlik

Farsça āsāyiş آسايش

Aşikâr

Açık, apaçık, belli

Fa āşikār/āşkār آشكار

Ayin

Tapım, tapınma, töre

Fa āyīn آيين

Becayiş

Karşılıklı değişme, değiştirim

Fa bacāyiş بجايش

Beddua

İlenme, kargış, ah

Fa badduˁā بددعاء

Cenk

Savaş, çarpışma, vuruşma

Fa/OFa cang جنگ

Çiftçi

Tarançı ve Taruman. Tar- kökü tarım sözcüğündeki sözcüktür.

Fa cuft جفت eş, iki şeyin biri, çift koşulan öküz

Derhal

İvedi, andak, tez, çabucak

Fa darḥāl در حال

Derman

Em, umar, ot, çözüm, otancak, toy (eskiden ilaç anlamı da vardı.), yakı

Fa/OFa darmān درمان

Dert

Ağrı, sorun, kaygı, bun, sıkıntı

Fa dard درد

Destan

1.Söylence, yır (Nogaylarda), anlatı 2. Eski Türklerde yomak, kay

Farsça dastān veya dāsitān دستان/داستان

Dürbün

Irakgörür, bakaç

Fa dūrbīn دوربين

Endişe

Kaygı, tasa, üzüntü

Fa andīşa أنديشه

Enişte

Eski Türkçedeki çeşitli karşılıkları: yezde/yezne/cezne

Far Anguşta

Ferman

Buyruk, başkal (emir, ferman anlamında kullanılmıştır.), yumuş (emir, ferman anlamında kullanılmıştır.)

Fa farmān فرمان

Gaddar

Buyurgan, Kıyan (Eski Türklerde zalim, despot yerine kullanılmıştır.)

Fa ġaddār غدّار

Girdap

Burgaç

Fa girdāb گِرْداب

Güzide

Seçkin, Seçme, Seçilmiş

Fa guzīda گزيده

Hemcins

Türdeş

Fa ham + Ar cins

Hemfikir

Oydaş, düşündaş, düşüncedaş

Fa ham aynı + Ar fikir

Hemşehri

İldaş, yerdeş

Fa hamşahrī همشهرى

Henüz

Azönce, Daha

Fa hanōz/ahanōz هنوز

Kahraman

Batur, yiğit, koçak

Fa) ḳahramān قهرمان

Kalender

Alçak gönüllü, ermiş, olgun, dünyadan geçmiş kimse

Far Kalenderīye tarikatından çıkan özel ad.

Kār

Ongu (eski Türklerde), getiri, kazanç

Fa kār كار 1. yapma, etme, iş, fiil, 2. yapan, eden, 3. meslek, gelir, getiri

Kerhane

1. İş yeri, işlik, (fabrika, atölye) 2. Genelev

Fa kār-χāna كارخانه

Kervan, kafile, katar

Eski Türkçede Tirkiş, arkış, taban, tapkur (tabur sözcüğü de buradan gelir.)

Fa kārbān/kārvān كاربان/كاروان kafile, katar

Keşan

Çeken

Keşide

Çekilen, alınan

Fa kaşīda كشيده

Kilk

Yazaç

Fa kilk کلڬ

Külhanbeyi

Kabadayı

Fa külhân کلخآن

Lacivert

Kovak/kevek

Fa lācivardī لاجوردي

Mehtap

Ayışığı

Fa meh مه +Fa tâb تآب

Meydan

Alan, Ortalık

OFa miḏyān/mayān orta, ortalık yer

Mühür

Damga

Fa muhr مهر

Mundar

Pis, kötü, ölüt, ölü

Fa murdār مردار

Orospu

Yosma, para karşılığı erkeklerle birlikte olan kadın

OFa rōspīk fahişe

Pabuç

Ayakkabı, çarık, edük

Fa pâ+pûş ۑآبوش

Peder

Ata, baba

Eski Farsça pitar

Pembe

Yagan

Fa panba پنبه pamuk

Pençe

Tarmak, beşli

Fa panc پنج beş

Rüzgâr

Yel, esinti

Fa rūzgār روزگار gün, gündüz, zaman

Sade

Yalın, süssüz, duru, gösterişsiz

Fa sāda ساده

Şalgam

Kızılca

Fa şalġam شلغم

Sarhoş

Esrik

Fa sarχʷoş سرخوش

Şâyân

Değer, uyan, olur, uygun.

Fa şāyān شايان

Şeftali

Tombak

Fa şaftālū شفت آلو

Şehir

Balık, bayar, (kent: Soğdca)

Fa/OFa şahr شهر

Siyah

Kara

Fa siyāh/siyah سياه/سيه < Sans śyāmá श्याम

Sûde

1-Sürülmüş, tarla gibi işlenmiş, 2-Boyalı, sürmeli.

Far.

Ten

Deri, gövde

Fa/OFa tan تن beden, gövde

Tencere

Aşaç

Fa tangīra/tanḳīra تنگيره bakır pişirme kabı

Turuncu

Şargıl

Fa turung/turunc ترنگ/ترنج

Üstat

Uzman, Eliuz

Fa ustād/

Vareste

Kurtulmuş, bağışık

Fa vārasta وارسته

Vaz caymak

Caymak, dönmek

Fa bāz باز geri

Vaz geçmek

Caymak, dönmek

Fa bāz باز geri

Vezir

Buyruk (Göktürkler'de vezir ve bakan anlamında kullanılmıştır.), Danışman

Ar wazīr وزير

Yâd etmek

Anmak

Fa yād ياد

Yâr

1. Sevgili 2. Dik yamaç, uçurum.

1. Fa yār يار yardımcı, arkadaş, dost 2. ETü yār dik yamaç

Yâren

Arkadaş, yoldaş

Fa yārān ياران dost, arkadaş

Yârenlik

Arkadaşlık

Fa yārān ياران dost, arkadaş

Yaver

Yardımcı, buyruk subayı

Fa yārvar/yāvar يارور/ياور

Yegâne

Tek, biricik, eşsiz

Fa yagāna يگانه biricik

Yek

Bir, tek

Fa yak يك bir

Yeknesak

Tekdüze

Fa yak يك bir + Ar nasaḳ نَسَق

Yeksan

Bir, düz, eşit, yerle bir, dümdüz

Fa yaksān يك سان bir gibi

Yekta

Tek, eşsiz, benzersiz

Fa yaktā يكتا

Yekten

Birden, tekten

Fa yak يك bir

Zampara

Çapkın, kadınsever, kadınatapar

Fa zanparast زن پرست

Zemin

Düzlem, Yer, Taban, Dayanak, Töz, Kat, yerkatı, dayanak, düzlem

Fa zamīn زمين yer, toprak

Zengin

Bay, varlı, varlıklı, varsıl, atala, akçalı, bayraç, tuna,

Fa sangīn سنگين

Zira

Demeli, bundan dolayı, şundan ötürü, bu nedenle

Fa zīrā زيرا çünkü, şundan ötürü

Zırh

Savut, opçin (afşın/afşin)

Fa zirih زره savaş giysisi

Zor

Çetin, Güç, Baskı, Sıkıntı

Fa/OFa zūr/zōr زور güç,

Zülf-i siyah

Karasaç

Fa zulf-i+Fa siyāh/siyah سياه/سيه