Köken Sözlüğü

Ab

Su

Farsça āb/āv آب

Abajur

Işıkkesen

Fransızca abat-jour

Abaküs

Sayı boncuğu, çörkü

Latince abacus/Eski Yunanca ábaks, abak- άβα

Abdest / aptes

El suyu, arınma, yunma

Fa ābdast آبدست/آب دست ab: su, dest: el

Abdesthane

Yunak

Fa ābdast آبدست/آب دست ab: su, dest: el+hane

Abdomen

Karın kası, karın boşluğu

Lat abdomen, abdomin- karın boşluğu

Aberasyon

Sapınç, sapma

Fransızca aberration

Abes

Anlamsız, gereksiz, boş, saçma

Arapça ˁabaṯ عَبَث

Abi / ağabey

Eski Türkçedeki çeşitli karşılıkları: ağa/aga/ava, ege/eğe, egi, ige, abza, kada

aḳa/aġa büyük erkek kardeş+bey

Abide

Anıt, anıt bediz

Arapça ābida(t) آبِدة akılda kalan şey, tekerleme, büyük olay, facia

Abiye

Gece giysisi, gösterişli giysi, alımlı giysi.

Fr habillé

abla

Eski Türkçedeki çeşitli karşılıkları: aba/apa, apay, opa, ebe, ebi, ibe, gaca

ETü apa büyük kızkardeş, ana, nine

Ablatif

Çıkma, ayrılma durumu

Latince ablativus

Abluka

Kuşatma

İtalyanca blocco

Abone

Sürdürümcü, sürdürüm, üye, izlemci

Fransızca abonné

Abrasif

Aşındırıcı, aşındıran

Absorban

Soğurucu, soğurgan, emici

Latince absorbere

Absorbe

Soğurma, emme

Latince absorbere

Abstraksiyon

Soyutlama, soyutlama eylemi, soyut kavram, soyutluk

Latince abstractus

Abstre/Abstrak

Soyut

Lat abstrahere, abstract-

Absürt

Saçma, usdışı, gülünç, gereksiz

Lat absurdus

Acaba

Gerçekten, gerçekten mi, sence, ne dersin?

Ar ˁacabā عجباً şaşırarak, hayret ederek, soru sözcüğü

Acele

İvedi, tez, hızlı

Ar ˁacala(t)/ˁacila(t) عَجَِلة

Aceleci

İvecen, iveğen, tez, hızlı

Ar ˁacala(t)/ˁacila(t) عَجَِلة

Acemi

Toy, çaylak, delikanlı, bilgisiz

Ar aˁcam أعجم Arapça bilmeyen, barbar, İranlı

Acente/Acenta

Elçilik, orun

Lat agens, agent- 1. yapan, eyleyen, iş gören

Acil

İvedi, geciktirilemez, evgin, tez (bazı bölgelerde sevirt derler)

Ar ˁācil عاجل

Aciz

Düşkün, güçsüz, yetersiz

Ar ˁāciz عاجز

Açık gri

Boro, çalaygan, kır, boz

Ger grîs

Açık sarı

Kuba, açık sarı

Tr sarıg

Ad hominem

Kişi karalamaca, yergi, taşlama

EYun ʰomós ὁμός

Adabı muaşeret

Davranış bilgisi, davranış töresi, görgü, görgü kuralları, toplum değerleri

Ar ādāb آداب / Ar muˁāşara(t) معاشرة

Adale

Kas

Ar ˁaḍala(t) عضلة

Adalet

Tüze, eşitlik, düzgünlük. (Tüze: 1. Düz, doğru, düzen, kural, uyum, ahenk 2. İdare, yönetim 3. Ulus, topluluk, halk 4. Uyum, uyumluluk, barış, uzlaşı 5. kusursuzluk )

Ar ˁadāla(t) عدالة

Adam

Erkek/irkek, gişi/kişi

İbr ˀādām אָדָם

Adap

Yol, yordam, biçim, yöntem, görgü, töre

Ar ādāb آداب

Adaptasyon

Uyum, uyarlama, uyma, alışma

Lat adaptare

Adapte olmak

Uyum sağlamak, alışmak

Lat adaptare

Adaptör

Uyarlaç, bağdaştırıcı

Lat adaptare

Adenit

Akkan yangısı

Eski Yun adenoeidēs ἀδενοειδής

Adet

Sayı, tutar

Ar ˁadad عدد

Adeta

Neredeyse, sanki

Ar ˁādatan عادتاً

Adli Kontrol

Denetimli özgürlük, denetimli salıverme, yasal denetim

Ar ˁadl عَدْل

Adli kuvvet

Yargı gücü, kolluk gücü

Ar ˁadl عَدْل

Adrenal

Böbrek üstü

Fr adrenaline

Adres

Bulunak

Fr adresse

Aeroloji

Gökyüzü bilimi

Lat & EYun > Fr & İng

Aeropalinoloji

Çiçektozu bilimi

Lat & EYun > Fr & İng

Af

Bağışlama

Ar ˁafw عفو

Aferist

Vurguncu, çıkarcı

Fr affairiste

Afet

Yıkım, kıran, ölet, yıkın

Ar āfa(t) آفة

Afirmasyon

Onaylama, doğrulama, olumlama, kesinleme, kesinleştirme

Fr afirme

Afiş

Ası

Fr affiche

Aforizma

Özlüsöz, özsöz, özdeyiş

Fr aphorisme

Aforoz

Toplumdışılama, dışlama

Yun aforismós αφορισμός

Agnostisizm

Bilinemezcilik

Yun gnōstikós γνωστικός

Agorafobi

Alan korkusu

Fr agoraphobie

Agrafi

Yazma yitimi, yazamazlık

Yun a+graphē

Agresif

Saldırgan

Lat agressio

Agroloji

Toprak bilimi

Lat & EYun > Fr & İng

Agrostoloji

Otsu bitki bilimi

Lat & EYun > Fr & İng

Ahenk

Uyum, uygunluk

Fa āhang آهنگ

Ahlak

Töre, tince, özsaygı, görgü, değer, özdeğer, yaratılış, ıra

Ar aχlāḳ أخلاق

Aidat

Ödenti

Ar ˁāˀidāt عائدات

Ajan

Çaşıt, gizli görevli, gizmen

Fr agent

Ajanda

Andaç

Fr agenda

Ajitasyon

Körükleme, acındırma

Lat agitare, agitat-

Ajur

Delikli örgü, gözenek

Fr ajour

Akaroloji

Uyuz bilimi

Lat & EYun > Fr & İng

Akit

Sözleşme, söz, bağıtçı, ant

Ar ˁaḳd عقد

Akıl

Anlak, es, böğüş, kıygı, körüm, ogan, [Eski Türklerde öget, ök, öker (süper zeka), ukuş]

Ar ˁaḳl عقل

Aklıselim

Sağduyu, sağduyulu

Ar ˁaḳl عقل

Akort

Düzen, düzen verme

İt accordare

Akredite Etmek

Olur vermek, içremek, yetki vermek, yetkinleştirmek

Fr accrediter

Akrostij /akrostiş

Adlama,

Fr acrostiche

Aks

Dingil, eksen

Fr axe

Aksan

Vurgu, söyleyiş, ağız

Fr accent

Aksesuar

Bezenti, eklenti, donatımlık, süs, süslenti, becet, besen, bezek, sürün, süs, süslenti, takış, takı, yazal, bezek, kolgay, kuyum, püskül, sereday, sırga, küpe, tagı/takı/takığ, takış, kolbag

Lat accedere, access-

Aksioloji

Değer bilimi

Lat & EYun > Fr & İng

Aksiyom

Belit, ilke, yasa

Fr axiome

Aksiyon

Eylem, etki, sürek , edim

Fr action

Aktif

Etkin, etken, etkili

Lat activus < Lat agere, act-

Aktinoloji

Işınsal etki bilimi

Lat & EYun > Fr & İng

Aktivist

Eylemci

Lat activus < Lat agere, act-

Aktivite

Etkinlik, işlerlik

Lat activus < Lat agere, act-

Aktör

Erkek oyuncu

Lat activus < Lat agere, act-

Aktris

Kadın oyuncu

Lat activus < Lat agere, act-

Aktüalite

Güncellik, gündem, gözde, gerçeklik

Fr actualité

Aktüel

Güncel, edimsel, gündemde

Fr actuel

Akü/Akümülatör

Erkesaklar, erkeç

Fr accumulateur

Akustik

Yankıbilim, Yankılanım

EYun akoúō ακούω

Akut

İveğen, keskin

Lat acutus

Akuzatif

Belirtme durumu

Lat accusativus

Akyel (Akçayel)

Doğudan eser.

Türkçe birleşik ad

Alaka

İlgi, ilişki

Ar ˁalāḳa(t) علاقة

Alakyel

Kuzeydoğudan eser.

Türkçe birleşik ad

Alarm

Uyarı, çıngırak, aytar

İt all' arme silahlara!

Albino

Akşın

Lat albus

Alegori

Yerine

Yun agoreúō αγορεύω

Aleksi

Okuma yitimi

Yun a+léksis λέξις

Alenen

Açıkça, gizlemeden, orta yerde

Ar ˁalanī علنى

Aleni

Açık, belli, ortada, apaçık, bilinir, bilinen

Ar ˁalanī علنى

Alerji

Duyarca

Fr allergie

Alerjiloji

Duyarcabilim

Lat & EYun > Fr & İng

Alfabe

Abece, damgalık

Yun álpha bḗta άλφα βήτα

Algoloji

Su yosunu bilimi

Lat & EYun > Fr & İng

Aliterasyon

Ses yinelemesi

Lat ad+littera

Almanak

Yıllık

Fr almanach<Ar al-munaḳḳaḥ المنقّح

Almila / Almula / Almıla

1. Elma 2. Elma gibi kırmızı yanaklı güzel.Nihal Atsız'ın "Bozkurtların Ölümü" adlı betiğinde geçen kişilik. Işbara Alp'in kızıdır.

DLT' de alma olarak geçer. Kımız almıla ise ekşi elma anlamında kullanılmıştır.

Alternatif

Seçenek, almaşık, dalgalı, değişken, başka, öteki

Lat alternare, alternat-

Altimetre

Yükseklik ölçer

Lat altus yüksek + EYun métron μέτρον

Alunca (elünce)

İkinci kuşak ata ve analar (dede ve nineler)

Ama, Fakat

(bağlaç) Ancak, yalnız, gel gelelim

Ar ammā أمّا

Amatör

Özengen, özenci, yetişmen

Lat amare, amat-

Ambalaj

Sargıç

Fr emballage

Ambargo

Engelleyim, kısıtlama, yaptırım

İsp embargar < Lat inbarricare

Ambiyans

Ortam, çevre

Lat ambire, ambit-

Amblem

Belirtke, ongun, simge

Yun embállō εμβάλλω

Ambulans

Cankurtaran

Lat ambulare

Amca

Eski Türkçedeki çeşitli karşılıkları: aka/aha, akay, oga, eke/ehe, eki, ike, baka/bayka, amu/emi

apa/aba baba +çA

Amfibi

İkiyaşayışlı, yüzergezer

Yun amphibíos αμφιβίος

Amil

Etken

Ar ˁāmil عامل

Amir

Yönetici, agola, üst, baş

Ar āmir آمر emreden

Amnezi

Bellek yitimi, uçsu, unutma, unutkanlık

Yun amnḗsis αμνήσις

Amortisman

Yıpranma, aşınma, yıpranma, sönüm

Fr amortissement

Ampermetre

Akımölçer

Fr ampère

Ampirik

Deneysel, görgül, deneye dayanan

EYun empeiría εμπειρία

Ampirizm

Deneycilik

Yun empeirikós εμπειρικός

Amplifikatör/Amfi

Yükselteç

Lat amplificator

An

Oğ

Ar ān آن [#Awn] en kısa süre

Ana/Anne/İnne/valide

Eski Türkçedeki çeşitli karşılıkları: anay, ona, ene, eni, ine, şeşe, çeçe, ög, ök, gaca

TTü ana, valide: Ar wālida(t) والدة

Anahtar

Açar, Açkı

Yun aniχtḗrion ανοιχτήριον

Analist

Çözümleyici

Yun análysis ανάλυσις

Analiz

Çözümleme

Yun análysis ανάλυσις

Analoji

Benzeşim, örnekseme, andırışma

EYun análogon ανάλογον

Anane

Gelenek

Ar ˁanˁana(t) عنعنة

Anarşi

Kargaşa, yönetimsizlik, başsızlık

Fr anarchie

Anarşist

Kargaşacı

Fr anarchie

Anatomi

Gövdebilim, gövde yapısı

Yun anatomía ανατομία

Ançüez

Hamsi ezmesi

İsp anchoa

Androloji

Erkek sayrılıkları bilimi

Lat & EYun > Fr & İng

Andropoz

Yaş dönümü, üreme sonu, erkek üreme bitimi

Yun anḗr, andr+paúsis

Anekdot

Öykücük

EYun anékdotos ανέκδοτος

Anemi

Kansızlık

EYun a(n)+ʰaîma ἁῖμα

Anemik

Kansız

EYun a(n)+ʰaîma ἁῖμα

Anestezi

Uyuşturma, duyum yitimi, bölgesel uyuşturma, yerel uyuşturma

Lat anaesthesia

Anestezioloji

Uyuşturma bilimi

Lat & EYun > Fr & İng

Angaje

Bağımlı, bağlanmış, karşılıklı kurallar, ant

Fr engager

Angarya

Yüklenti, gereksiz iş, boş iş, yük, sıkıntı

Yun angaría αγγαρεία

Âni

Birdenbire, apansız, ivedi

Ar ān آن

Animasyon

Canlandırma, çizim, kurgu

Lat animare, animat-

Anjin

Boğak, boğaz yangısı

Lat angere

Anjiyoloji

Damar bilimi

Lat & EYun > Fr & İng

Anket

Sormaca

Lat inquirere, inquaest-

Anomali

Sapaklık, sıra dışılık, uyumsuzluk, erkinlik, özgürlük, aykırılık

EYun a(n)+ʰomalós ὁμαλός

Anonim

Bilinmeyen, genel

EYun a(n)+ónoma,

Anons

(Sesli) Duyuru

Lat annuntiare

Anormal

Sıradışı, olağandışı, dengesiz

Fr anormal

Anot

Artı uç

EYun ánodos άνοδος

Ansiklopedi

Bilgilik, bilgisunar

Lat encyclopaedia

Antant

Anlaşma, uyuşma, uzlaşma

Lat intendere

Anten

Alıcı, duyarga

Lat antenna

Antet

Başlık

Fr en-tête< Lat testa

Antibiyotik

Dirimkıran, dirimsavar

İng antibiotic

Antifriz

Dondurmaz, donma önler

İngilizce anti-freeze

Antik

Eskil, ilkçağcıl

Latince antiquus

Antipatik

Sevimsiz, itici, soğuk

EYun antipátheia αντιπάθεια

Antitez

Karşı sav

EYun antíthesis ἀντίθεσις

Antoloji

Seçki

EYun anthología ανθολογία

Antrakt

Ara, ara verme

Fr entr'acte

Antre

Giriş

Lat intrare, intrat-

Antrenman

Alıştırma, çalışım, çalışma

Fr entraînement

Antrenör

Çalıştırıcı

Fr entraînement

Antropoloji

Yalnıkbilim, kişibilim

Fr anthropologie

Apa

Yazıtlarda büyük baba ve atalar anlamında kullanıldığı gibi, sayın veya büyük anlamına gelen bir san olarak da kullanılmıştır. Apa Tarkan gibi.

DLT-Kaşgarlı Mahmud: apa: ana, aba

Apandisit

Körbağırsak

Lat appendix

Aperatif

Öniçki, atıştırmalık, yemekönü; iştah açıcı

Lat aperire, apert-

Apioloji

Arı bilimi

Lat & EYun > Fr & İng

Aplikasyon

Uygulama

Lat ad+plicare, plicat-

Apolet

Omuzluk, tuşgül, siyurgal, ul

Fr épaulette

Apostrof

Kesme imi

EYun apóstrophos απόστροφος

Apse

Çıban, İrinlenme, İrinlik, İrinşiş, Yangı

Lat abscedere, abscess-

Araknoloji

Örümcek bilimi

Lat & EYun > Fr & İng

Aranje

Düzenleme

Fr arrangement

Aranjman

Düzenleme

Fr arrangement

Arazöz

Sulaç, yersular, sulama arabası

Lat arrosare

Ardiye

Yığımlık, toplanak

Ar arḍ أرض yer

Areometre

Yoğunlukölçer

Fr areometer

Argüman

Kanıt, sav, değiştirgen, belgü

Lat argumentum

Arife

Öngün

Akadca ˁerēbu gün batımı

Aristokrasi

Soyluerki, seçkinerki, seçkinler yönetimi, soyylular yönetimi

EYun aristokrateía αριστοκρατεία

Aristokrat

Beysoylu, soylu

EYun aristokrateía αριστοκρατεία

Arkaik

Eskil, ilkel, eskiye ilişkin, geçmişle ilişkili, geçmişe iye

EYun arχaîos αρχαῖος

Arkeoloji

Eskilbilim, kazıbilim

Lat archaeologia

Arketip

Ön tasarım, ön örnek, taslak

EYun arχétypon ἀρχέτυπον

Arma

Ongun

Fr armes

Armada

Donanma

İspanyolca armada

Armatür

Donatı

Fransızca armature

Armoni

Uyum, birleşim, uygunluk

Eski Yunanca ʰarmonía ἁρμονία

Arşiv

Derlem, Belgelik

Fransızca archives

Arter

Atardamar

Eski Yunanca artēría αρτηρία

Artikülasyon

Söyleyiş

Lat articulare

Artist

Sanatçı, oyuncu

Fransızca artiste

Asalet

Soyluluk, tay

Arapça Aṣl kökünden gelen aṣāla(t) أصالة

Asansör

İnerçıkar, Katgezer

Fransızca ascenseur

Asayiş

Güvenlik

Farsça āsāyiş آسايش

Asgari

Enaz, endüşük, enalt

Arapça ṣġr kökünden gelen aṣġar أصغر

Asi

Kabar, öktem, başkaldıran, dikbaşlı

Arapça ˁṣy kökünden gelen ˁāṣi عاصٍ

Aşikâr

Açık, apaçık, belli

Fa āşikār/āşkār آشكار

Asil

Soylu, soysal, yeğ, tay

Arapça Aṣl kökünden gelen aṣīl أصيل

Asimetri

Bakışımsızlık

Fransızca asymmétrie

Asimilasyon

Devşirme, benzeştirme, dönüştürme, sindirme

Latince assimilare "

Asimptot

Sonuşmaz, kesişmez

Eski Yunanca piptō, ptō- πιπτω, πτω-

Aşina

Bildik, bilinen, tanıdık

Fa āşnā/āşinā آشنا

Asistan

Yardımcı, araştırma görevlisi

Lat assistere

Asıl

Ana, gerçek, kök, öz

Arapça Aṣl kökünden gelen aṣl أصل

Aşılyel

Kuzeyden eser.

Türkçe birleşik ad

Asır

Yüzyıl

Arapça ˁṣr kökünden gelen ˁaṣr عصر

Aşk

Sevi, tutku

Ar ˁişḳ عِشْق

Aslen

Kökence, soyca, özce, tözel olarak, ana soy

Arapça Aṣl kökünden gelen aṣl أصل

Asli

Birincil, ana, töz, ilk

Arapça Aṣl kökünden gelen aṣl أصل

Asparagas

Uydurma, yalan, kandırı

Yun aspháragos ασφάραγος

Aspava

TTü Allah sıhhat para aşk versin amin.

Özel türetim kısaltması. 1959 Ümit Deniz, romancı.

Aspiratör

Emmeç

Lat aspirare, aspirat-

Asteroit

Gezegenimsi, küçük gezegen, kayaç

Fr asteroïde / İng asteroid

Astroloji

Yıldız okuma

EYun astrologeía αστρολογεία

Astronom

Gökbilimci

EYun astḗr/ástron αστήρ, αστρο-

Astronomi

Gökbilimi

EYun astronomía αστρονομία

Astronot

Gökmen

EYun astḗr/ástron αστήρ, αστρο-

Asuroloji

Asur bilimi

Lat & EYun > Fr & İng

Ataksi

Devim yitimi

Lat ataxia

Ataş

Tutturgaç, tutaç

Fr attache

Atavul (atağul)

Atlı asker, süvâri yerine kullanılabilir.

Türkçe birleşik ad

Ateist

Tanrısız, Tanrıtanımaz

EYun átheos άθεος

Ateizm

Tanrı tanımazlık

EYun átheos άθεος

Âti

Gelecek

Ar āti آتٍ

Atlet

Yarışman

EYun athlētḗs αθλητής yarışçı

Atletizm

Yarıştay

EYun athlētḗs αθλητής yarışçı

Atmoloji

Doğa olay bilimi

Lat & EYun > Fr & İng

Atmosfer

Gökyuvar, ortam, çevre

EYun atmós ατμός

Atölye

İşlik

OLat astellarium

Atomoloji

Öğecik bilim

Lat & EYun > Fr & İng

Avangart

Öncü

Fr avant-garde

Avans

Öndelik, önödeme

Fr avance

Avanta

Çıkar, Yarar, Getiri, Vurgun

İt avantare

Avantaj

Kazanım, Yarar, Üstünlük, Getiri, Öncelik

Fr avantage

Averaj

Ortalama

Fr average

Avukat

Savunman, aklayıcı (Birtakım Türkçelerde kullanılmaktadır.)

İt avvocato < Lat advocatus

Ayin

Tapım, tapınma, töre

Fa āyīn آيين

Aysberg

Buzdağı

İng iceberg buz dağı & Hol ijsberg

Azakyel

Kuzeydoğudan eser.

Türkçe birleşik ad

Azami

Ençok, en yüksek, en büyük, doruk

Ar aˁẓam أعْظَم

Azim

Direnç, istenç, kararlılık

Ar ˁazm عزم

Aziz

Yüce, kutlu, güçlü, değerli

Ar ˁazīz عزيز